काठमाडौं, २२ असोज । दुई वर्षको युद्धपछि अब गाजामा हत्या र विनाशको अन्त्य गर्न र इजरायली बन्धकहरूलाई उनीहरूको परिवारमा फिर्ता ल्याउन सक्ने सम्झौतामा पुग्ने सम्भावना छ । वार्ता हमासको आक्रमणको ठीक दुई वर्षपछि भइरहेको छ, जसले इजरायली जनतालाई आघात पुर्यायो जुन आज पनि ताजा छ। यो एउटा अवसर हो, तर हमास र इजरायल दुवैले यसलाई प्रयोग गर्नेछन् भन्ने निश्चित छैन ।
अक्टोबर ७ मा भएको आक्रमणमा लगभग १,२०० जनाको मृत्यु भएको थियो, जसमध्ये धेरैजसो इजरायली नागरिक थिए। यसको अतिरिक्त, २५१ जनालाई बन्धक बनाइएको थियो। इजरायली अधिकारीहरूले अनुमान गरेका छन् कि २० जना बन्धक अझै जीवित छन् र उनीहरू अन्य २८ जना मृतकहरूको शव फिर्ता पनि खोजिरहेका छन् ।
इजरायली र प्यालेस्टिनी दुवै यस युद्धबाट थकित छन् । जनमत सर्वेक्षणहरूले देखाउँछन् कि बहुमतले बन्धकहरूलाई फिर्ता ल्याउने र युद्ध समाप्त गर्ने सम्झौतालाई समर्थन गर्छन्।
बीबीसीको रिपोर्टअनुसार विगत धेरै महिनादेखि ड्युटीमा रहेका हजारौं इजरायली रक्षा बल (आईडीएफ) रिजर्भ सिपाहीहरू अब आफ्नो सामान्य जीवनमा फर्कन चाहन्छन् ।
गाजामा २० लाख भन्दा बढी प्यालेस्टिनीहरू मानवीय विपत्तिको सामना गरिरहेका छन्स् एकातिर आईडीएफ आक्रमण र अर्कोतिर भोकमरी । केही क्षेत्रहरूमा, मानवीय सहायतामा इजरायली प्रतिबन्धका कारण अनिकाल जस्तो अवस्था सिर्जना भएको छ।
दुई वर्षअघि इजरायलमा घातक आक्रमण शुरू गरेको हमासको संगठित सैन्य बलको रूपमा लगभग पतन भएको छ। यो केवल शहरी छापामार बल बनेको छ, जसले विनाशकारी क्षेत्रहरूमा आईडीएफविरुद्ध विद्रोह गरिरहेको छ।
यद्यपि हमास प्यालेस्टिनी टेक्नोक्रेटहरूलाई शक्ति हस्तान्तरण गर्न सहमत भएको छ, यो अब कुनै न कुनै रूपमा आफूलाई जोगाउन चाहन्छ। यसले स्वीकार गर्दछ कि यसले या त आफ्नो भारी हतियारहरू नष्ट गर्नुपर्नेछ वा आत्मसमर्पण गर्नुपर्नेछ । तर यो लगभग दुई दशकको कठोर शासन र यसको कार्यहरूबाट भएको विनाशको बदला लिने प्यालेस्टिनीहरूविरुद्ध आफूलाई बचाउन पर्याप्त शक्ति जोगाउन चाहन्छ।
हमासले यो कुरा खुलेआम भनिरहेको छैन। तर अझै पनि समर्थकहरू र इजरायललाई नष्ट गर्ने अभियान कायम राख्ने संगठनको लागि, यो फेरि उठ्न पर्याप्त शक्ति जोगाउन चाहन्छ ।
इजरायलले हमासको आत्मसमर्पणका सर्तहरू निर्देशित गर्न चाहन्छ। तर हमासले अब गम्भीर वार्तामा प्रवेश गर्न सक्ने तथ्यले यसलाई एक महिनाअघि पनि असम्भव देखिने अवसरहरू प्रदान गर्दछ ।
यो त्यही समय थियो जब इजरायलले डोनाल्ड ट्रम्पको शान्ति सम्झौताको बारेमा छलफल गर्दै दोहामा शीर्ष हमास अधिकारीहरूको हत्या गर्ने प्रयास गरेको थियो । आक्रमणमा अल–हयाको छोरा मारिए, तर अन्य नेताहरू बाँचे।
वरिष्ठ हमास नेता खलील अल–हया, अब शर्म अल–शेखको रेड सी रिसोर्टमा चलिरहेको वार्तामा हमास प्रतिनिधिमण्डलको नेतृत्व गरिरहेका छन् ।
अमेरिकी राष्ट्रपति ट्रम्प इजरायल र साउदी अरेबिया बीचको मेलमिलापमा केन्द्रित मध्य पूर्वमा एक प्रमुख सम्झौता चाहन्छन् । तर, जब इजरायलले गाजामा ठूलो संख्यामा साधारण प्यालेस्टिनीहरूलाई मारिरहेको छ र मानवीय सहायता अवरुद्ध गरिरहेको छ, पीडा निम्त्याइरहेको छ र हमासले पनि इजरायली बन्धकहरूलाई रिहा गर्न अस्वीकार गरिरहेको छ ।
साउदी अरेबियाले धेरै बयानहरूमा यो पनि स्पष्ट पारेको छ कि स्पष्ट र अपरिवर्तनीय बाटोबिना स्वतन्त्र प्यालेस्टिनी राज्य सम्भव हुनेछैन। ट्रम्पले नेतान्याहूलाई प्यालेस्टिनी स्वतन्त्रताको सम्भावनालाई अस्पष्ट रूपमा उल्लेख गर्ने दस्तावेजमा हस्ताक्षर गर्न बाध्य पारे । यद्यपि, हस्ताक्षर पछिको एक विज्ञप्तिमा, नेतान्याहूले मुद्दालाई पन्छाए, प्यालेस्टिनीहरूको कहिल्यै आफ्नै राज्य हुनेछैन भनेर दोहोर्याए ।
ट्रम्पको दस्तावेजमा हमासको शासनको अन्त्य र गाजाको भावी प्रशासनको बारेमा इजरायलका धेरै इच्छाहरू समावेश छन् । वास्तवमा, मध्य पूर्वलाई पुनस् आकार दिने आफ्नो महत्वाकांक्षा पूरा गर्न अगाडि बढ्न ट्रम्पलाई कतारको समर्थन चाहिन्छ।
हमास किन इजरायललाई गाजा छोड्नको लागि कडा समयसीमा नतोकी र युद्ध समाप्त नगरी बन्धकहरूलाई रिहा गर्न इच्छुक छ रु एउटा सम्भावना कतारले हमासलाई आश्वासन दिएको छ कि यदि यसले ट्रम्पलाई सबै इजरायली बन्धकहरूलाई फिर्ता लिएर विजयको दाबी गर्न अनुमति दियो भने, ट्रम्पले युद्ध समाप्त हुने र इजरायल गाजा छोड्ने कुरा सुनिश्चित गर्नेछ। तैपनि, ट्रम्पले अझै पनि नेतान्याहूले इजरायलीहरूले सुन्न चाहेको भाषा प्रयोग गरिरहेका छन्। जस्तै यदि हमासले सम्झौता अस्वीकार गर्छ भने सम्झौता समाधान गर्न इजरायललाई पूर्ण समर्थन दिने वाचा गर्ने।
अमेरिकी विदेशमन्त्री मार्को रुबियोले भनेका छन् कि हमास गम्भीर छ कि छैन भनेर निर्धारण गर्न केही दिन मात्र लाग्नेछ। तर जटिल सम्झौतामा सहमतिमा पुग्न यसको सूक्ष्मताहरू बुझ्न समय लाग्नेछ। अहिलेको लागि, तिनीहरूसँग ट्रम्पको रूपरेखा मात्र छ।
इजरायली र प्यालेस्टिनीहरू बीचको लामो र समाधान नभएको द्वन्द्व गाजामा युद्धमा परिणत भएको दुई वर्षपछि, हत्याहरू रोक्नु र प्यालेस्टिनीहरू र इजरायलीहरूको भविष्य सुरक्षित गर्नु एक प्रमुख चुनौती हो। यसका लागि कुशल कूटनीति र निरन्तर संवाद आवश्यक पर्नेछ। ट्रम्पको २० बुँदे योजनाले यस विषयमा धेरै कम जानकारी प्रदान गर्दछ। यो खाडल भर्ने प्रयासले नयाँ अवरोधहरू सिर्जना गर्न सक्छ।
दुई वर्षमा, गाजाको ९८ प्रतिशत कृषि भूमि बाँझो भएको छ। अब, केवल २३२ हेक्टर जमिन उर्वर बाँकी छ । यहाँ खेती पुनः सुरु गर्न २५ वर्ष लाग्नेछ । युद्धका कारण गाजाका २३ लाख मानिसहरूमध्ये ९० प्रतिशत घरबारविहीन भएका छन्। तिनीहरू पानी र बिजुलीबिना पालमा बसिरहेका छन् र आधाभन्दा बढी भोकमरीको सामना गरिरहेका छन्। ८० प्रतिशत क्षेत्र सैन्य क्षेत्र बनेको छ। संयुक्त राष्ट्रसंघको प्रतिवेदन अनुसार गाजामा जम्मा भएको ५ करोड १० लाख टन भग्नावशेष हटाउन १० वर्ष र १।२ ट्रिलियन डलर लाग्न सक्छ। ८० प्रतिशत भवनहरू ध्वस्त भएका छन्, जसले गर्दा ४।५ ट्रिलियन डलरको क्षति भएको छ।
अहिलेसम्म ६६ हजार १५८ प्यालेस्टिनीहरू मारिएका छन्, जसमा १८ हजार ४३० बालबालिका (लगभग ३१ प्रतिशत) समावेश छन्। गाजामा लगभग ३९ हजार ३८४ बालबालिकाले कम्तिमा एक अभिभावक गुमाएका छन् । गाजामा शिक्षा र स्वास्थ्य दुवै विनाशको संकेत बनेको छ। आक्रमणअघि, गाजामा ८५० विद्यालयहरू थिएस आज, यीमध्ये ९० प्रतिशत विद्यालयहरू ध्वस्त भएका छन्। गाजामा १० विश्वविद्यालयका ५१ भवनहरूमध्ये एउटा पनि काम गर्ने अवस्थामा छैन। ३० अर्ब रुपैयाँको शैक्षिक पूर्वाधार ध्वस्त भएको छ।
दुई वर्षअघि, गाजामा ३६ अस्पतालहरूमा ३ हजार ४१२ शय्याहरू थिए। यीमध्ये ९४ प्रतिशत अस्पतालहरू क्षतिग्रस्त भएका छन्, जसमध्ये आधा बन्द छन् । १९ अस्पतालहरूले सीमित उपचार प्रदान गरिरहेका छन्, जसमा केवल ३३ प्रतिशत शय्याहरू उपलब्ध छन्। लगभग ४० हजार करोड रुपैयाँको स्वास्थ्य पूर्वाधार नष्ट भएको छ।
इजरायली हवाई आक्रमणका कारण गाजाको पहिलेको उर्वर भूमि अब बाँझो भएको छ। यसबाहेक, ८३ प्रतिशत सिँचाइ इनारहरू पनि नष्ट भएका छन्। संयुक्त राष्ट्र संघको खाद्य तथा कृषि संगठनका अनुसार गाजा युद्धका कारण माटोमा विस्फोटक रसायनको स्तर तीन गुणा बढेको छ।
इजरायलले सेप्टेम्बर ४ मा गाजाबाट फिर्ताको लागि प्रारम्भिक फिर्ता रेखा (आईईएल) मा सहमति जनाएको थियो । ट्रम्पले आफ्नो सामाजिक सञ्जाल प्लेटफर्म, ट्रुथ सोशलमा यो घोषणा गरेका थिए । ट्रम्पले इजरायलको फिर्ता देखाउने नक्सा पनि साझा गरेका थिए । उनले पहेंलो रेखा प्रयोग गरेर संकेत गरे कि इजरायली सेना पहिलो चरणमा त्यो बिन्दुमा फिर्ता हुनेछ।
हमासले गाजाको प्रशासन प्यालेस्टिनी समूहलाई हस्तान्तरण गर्न इच्छुक रहेको बताएको छ, जुन प्यालेस्टिनी जनताको सहमति र अरब र इस्लामिक देशहरूको समर्थनमा गठन हुनेछ। हमासले प्यालेस्टिनी जनताको भविष्यको बारेमा छलफलमा भाग लिन चाहेको स्पष्ट पारेको छ। संगठनले जनताको अधिकारसँग सम्बन्धित मुद्दाहरूमा बहस गरिनुपर्ने बताएको छ। साभार :अन्तर्राष्ट्रिय सञ्चार माध्यमहरूको सहयोगमा
